Wypalenie - jak je rozpoznać, zrozumieć i odzyskać równowagę?

Wypalenie - jak je rozpoznać, zrozumieć i odzyskać równowagę?

Wypalenie to nie tylko „zmęczenie pracą”. Coraz częściej mówi się o wypaleniu emocjonalnym, rodzicielskim czy relacyjnym - stanach, w których energia, zaangażowanie i sens powoli gasną.
Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, 2022) wypalenie zawodowe dotyczy już ponad 40% pracujących dorosłych w Europie, a raporty polskiego Instytutu Medycyny Pracy wskazują, że skala zjawiska wciąż rośnie.

Czym jest wypalenie?

Wypalenie (ang. burnout) to stan przewlekłego stresu i przeciążenia emocjonalnego, który prowadzi do wyczerpania, utraty poczucia sensu i dystansu wobec tego, co wcześniej było ważne.
Według klasyfikacji ICD-11 (International Classification of Diseases 11th Revision) wypalenie zawodowe jest syndromem wynikającym z chronicznego stresu w pracy, którego nie udało się skutecznie opanować.

Z perspektywy psychoterapii Gestalt, wypalenie to często moment, w którym człowiek traci kontakt z własnymi granicami, potrzebami i ciałem, poświęcając się zadaniom lub innym ludziom kosztem siebie.

Rodzaje wypalenia

1. Wypalenie zawodowe
Najbardziej znane - pojawia się, gdy przez długi czas działasz w napięciu, pod presją, bez odpoczynku. Objawia się brakiem motywacji, cynizmem, obniżoną skutecznością, poczuciem pustki i frustracji. Występuje często u nauczycieli, medyków, psychologów, menedżerów, ale nie tylko.

2. Wypalenie rodzicielskie
Coraz częściej diagnozowane. Dotyka rodziców, którzy czują, że dają z siebie wszystko, a i tak to „za mało”. Pojawia się wyczerpanie, drażliwość, utrata radości z kontaktu z dziećmi. Nie oznacza braku miłości - raczej to, że system wewnętrzny jest przeciążony.

3. Wypalenie relacyjne lub emocjonalne
Pojawia się, gdy w relacji (z partnerem, w pracy, wśród bliskich) przez długi czas dajemy z siebie zbyt wiele, nie otrzymując wsparcia czy uznania. Człowiek przestaje czuć i dystansuje się (nieintencjonalnie), by przetrwać.

Możliwe objawy wypalenia: 

• chroniczne zmęczenie, trudność w regeneracji (także po weekendzie, czy urlopie),
• drażliwość, niechęć do ludzi, utrata empatii,
• problemy z koncentracją i pamięcią,
• bezsenność lub nadmierna senność,
• poczucie pustki i bezsensu,
• objawy somatyczne: napięcia mięśni, bóle głowy, obniżona odporność.

Z czasem mogą prowadzić do depresji lub zaburzeń lękowych, jeśli nie zostaną zauważone.

Skąd się bierze wypalenie?
Z badań Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy (EU-OSHA, 2021) wynika, że głównymi czynnikami są:

• brak wpływu i autonomii,
• zbyt duże obciążenie emocjonalne,
• brak wsparcia społecznego,
• konflikty wartości (robienie czegoś wbrew sobie).

W ujęciu Gestalt, wypalenie to sygnał utraty równowagi między dawaniem a braniem, między byciem w świecie a byciem ze sobą. To moment, kiedy organizm mówi „dość”, bo zbyt długo ignorowaliśmy jego granice.

Leczenie wypalenia - jak wygląda psychoterapia?

W gabinecie psychoterapii Gestalt w centrum Łodzi pracuję z osobami, które doświadczają różnych form wypalenia. Proces terapeutyczny koncentruje się na:

• rozpoznaniu i odzyskaniu kontaktu z ciałem i emocjami,
• nauce rozróżniania „chcę” od „muszę”,
• odnalezieniu sensu w tym, co robię,
• odbudowie granic i energii do życia.

Psychoterapia to proces uczenia się, jak żyć w sposób bardziej autentyczny, zgodny ze sobą.

Co pomaga w powrocie do równowagi?

• odpoczynek nie jako „nagroda”, ale część życia,
• rozmowa o tym, co trudne (z terapeutą, bliskim, współpracownikiem),
• uważność na ciało i emocje,
• zmiana relacji z pracą lub obowiązkami,
• wsparcie psychoterapeuty, a w razie potrzeby także lekarza psychiatry.

Badania (Maslach & Leiter, 2016) pokazują, że psychoterapia znacząco zmniejsza objawy wypalenia, szczególnie gdy łączy refleksję emocjonalną z pracą nad granicami i wartościami.

Leczenie wypalenia - od czego zacząć?

Jeśli czujesz, że działasz na autopilocie, że nic już Cię nie cieszy, a wszystko męczy, to może być moment, by zadbać o siebie.
Wypalenie to nie znak słabości, ale sygnał, że zbyt długo byłxś silnx.

Zapraszam do mojego gabinetu psychoterapii Gestalt w centrum Łodzi - stacjonarnie lub online.
Pracuję z osobami, które doświadczają wypalenia zawodowego, emocjonalnego i rodzicielskiego, pomagając im stopniowo wrócić do kontaktu ze sobą i swoim życiem.

Źródła:

1. World Health Organization (2022). ICD-11: Burn-out as an occupational phenomenon.
2. Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience. World Psychiatry.
3. EU-OSHA (2021). Work-related stress and burnout: European survey results.