Lęk i zaburzenia lękowe - jak je rozpoznać i oswoić?

Lęk i zaburzenia lękowe - jak je rozpoznać i oswoić?

Każdy z nas doświadcza lęku - to naturalna emocja, która informuje, że potrzebujemy ostrożności. Problem pojawia się, gdy lęk zaczyna kierować naszym życiem, gdy codzienne sytuacje wywołują niepokój, ciało jest w ciągłej gotowości, a my nie umiemy już „wyłączyć napięcia” lub gdy czując lęk, nie potrafimy podać jego przyczyny. 

Według danych WHO (2025) zaburzenia lękowe to najczęstsze zaburzenia psychiczne na świecie, dotykające 359 milionów osób (w 2021r). W Polsce objawy chronicznego lęku deklaruje już co piąta osoba dorosła.

Czym jest lęk?

Lęk to emocja, która ma chronić - uruchamia system alarmowy naszego ciała.
Gdy jest krótkotrwały i adekwatny - pomaga reagować. Ale gdy staje się przewlekły, zbyt silny lub irracjonalny, zaczyna ograniczać funkcjonowanie i wpływa negatywnie na jakość życia.

W psychoterapii Gestalt mówimy, że lęk często pojawia się tam, gdzie kontakt z rzeczywistością jest przerwany - kiedy nie czujemy się bezpieczni w sobie, w relacjach czy w świecie. Zamiast doświadczać emocji w pełni, próbujemy je przewidywać i kontrolować. A ciało cały czas trzyma napięcie.

Najczęstsze objawy zaburzeń lękowych to:

• uczucie napięcia, niepokoju, trudność z relaksem,
• natłok myśli, ciągłe „co jeśli?”,
• przyspieszone bicie serca, ucisk w klatce piersiowej,
• zawroty głowy, drżenie, poczucie nierealności,
• trudność z oddychaniem, bezsenność,
• unikanie sytuacji, które budzą lęk.

Osoby z zaburzeniami lękowymi często czują, że „coś jest nie tak z ich ciałem” i odwiedzają wielu lekarzy, zanim trafią do psychoterapeuty.

Rodzaje zaburzeń lękowych

Nie każdy lęk wygląda tak samo.
Najczęstsze formy to:

1. Uogólnione zaburzenie lękowe (GAD)
Stałe zamartwianie się, nadmierne analizowanie, napięcie - bez konkretnej przyczyny.

2. Zaburzenia paniczne (napady paniki)
Nagłe, silne ataki lęku, którym towarzyszą objawy fizyczne, jak np. kołatanie serca, duszność, poczucie utraty kontroli.

3. Fobie specyficzne i społeczne
Silny lęk przed określonymi sytuacjami, przedmiotami lub oceną innych ludzi.

4. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)
Natrętne myśli (obsesje) i czynności przymusowe (kompulsje), które mają „ochronić” przed lękiem.

5. Zaburzenia lękowe pourazowe (PTSD)
Reakcje lękowe po doświadczeniu traumatycznego wydarzenia - flashbacki, koszmary, unikanie.

Skąd bierze się lęk?

Z badań (APA, 2022) wynika, że lęk ma złożoną naturę - jego przyczyny leżą zarówno w biologii, jak i w doświadczeniach życiowych. Predyspozycje genetyczne, stres, nadmierne wymagania wobec siebie, brak poczucia bezpieczeństwa w dzieciństwie - wszystko to może zwiększać podatność.

W ujęciu Gestalt lęk pojawia się wtedy, gdy energia, która mogłaby służyć działaniu, zostaje zablokowana.
Zamiast działać - wyobrażamy sobie, co może się stać. Zamiast doświadczać - analizujemy. Terapia pomaga przywrócić kontakt z tym, co „tu i teraz”, zamiast żyć w „co by było gdyby”.

Jak wygląda leczenie zaburzeń lękowych?

W leczeniu lęku skuteczne są zarówno psychoterapia, jak - w niektórych przypadkach - farmakoterapia. Badania pokazują, że terapia poznawczo-behawioralna, Gestalt, ACT czy psychoterapia integratywna znacząco redukują objawy lęku i poprawiają jakość życia.

W gabinecie psychoterapii Gestalt w Łodzi oraz online pracuję z osobami, które doświadczają:

• przewlekłego napięcia i stresu,
• ataków paniki,
• zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych,
• fobii i nadmiernego lęku o zdrowie,
• lęku egzystencjalnego związanego z utratą, zmianą, przemijaniem.

Terapia polega na odkrywaniu, co lęk próbuje chronić, i jak można odzyskać poczucie wpływu i bezpieczeństwa. Nie walczymy z lękiem - uczymy się go rozumieć i oswajać.

Jeśli czujesz, że lęk ogranicza Twoje życie, to być może znak, że warto poszukać wsparcia. Psychoterapia to bezpieczna przestrzeń, by zrozumieć swoje reakcje, nauczyć się regulacji emocji i znów poczuć spokój i odzyskać kontakt ze sobą.

Źródła:

1. World Health Organization (2025). Anxiety Disorders Fact Sheet.
2. American Psychological Association (2022). Treating Anxiety Disorders: Evidence-based Approaches.
3. National Institute of Mental Health (2023). Anxiety Disorders Overview.