Teoria pola w terapii Gestalt - jak (i dlaczego) pomaga rozumieć człowieka?

Teoria pola w terapii Gestalt - jak (i dlaczego) pomaga rozumieć człowieka?

W psychoterapii Gestalt zakładamy, że człowiek nie istnieje w próżni. Nasze emocje, zachowania i reakcje nie rodzą się w oderwaniu od otoczenia, ale pojawiają się w polu, czyli w dynamicznym systemie relacji, kontekstów, historii i warunków, które razem współtworzą doświadczenie. Ta perspektywa to właśnie teoria pola, jeden z fundamentów Gestalt. W praktyce oznacza to, że aby zrozumieć człowieka, trzeba zobaczyć, w jakim funkcjonuje świecie.

Korzenie teorii pola - od Lewina do Gestalt

Pojęcie pola zostało po raz pierwszy zaproponowane przez Kurta Lewina, psychologa, którego uważa się za ojca psychologii społecznej i teorii dynamiki grup. Lewin opisywał, że człowieka nie da się zrozumieć, badając go w oderwaniu od jego środowisk, tak jak nie da się zrozumieć ruchu jednej planety bez odniesienia do całego układu. Perls, Goodman i Hefferline zaadaptowali tę myśl w klasycznym podręczniku Gestalt Therapy (1951). Uznali, że doświadczenie osoby zawsze powstaje „na granicy kontaktu z polem”. A więc terapeuta, zamiast patrzeć na jednostkę jak na izolowaną „maszynę psychiczną”, patrzy na nią jako na część żywego systemu.

Czym jest „pole”?

W Gestalcie pole to wszystko, co wpływa na obecne doświadczenie osoby:
– relacje (z partnerem, rodziną, współpracownikami),
– warunki (hałas, zmęczenie, pora dnia),
– historia i aktualne potrzeby,
– kultura i przekonania,
– emocje i stan ciała,
– sposób kontaktu z terapeutą.

Warto pamietać, że z uwagi na powyższe czynniki - pole jest dynamiczne.

Figura–tło: jak doświadczenie wyłania się z pola

W każdym momencie coś z pola wysuwa się na pierwszy plan - w Gestalcie nazywamy to figurą. To coś na czym dana osoba koncentruje w konkretnym momencie swoją uwagę i czego najbardziej doświadcza. Reszta pozostaje tłem - to te inne mniej w tym momencie znaczące doświadczenia. Pracując terapeutycznie zajmujemy się oczywiście figurą, jednocześnie będąc świadomymi tego, co jest tłem i jaki ma wpływ. 

Pole w praktyce terapeutycznej

W Gestalcie badamy, co w polu klientx wpływa na jego doświadczenie, pracujemy z tym, co dzieje się tu i teraz w kontakcie, uwzględniając ciało, emocje, kontekst i relację. Pomagamy rozpoznać jak zmiana w polu zmienia reakcje klientx. 

Przykład:
Jeśli ktoś mówi: „Ciągle jestem spięta”, terapeutka pyta m.in.:
– kiedy to napięcie się nasila,
– kto wtedy jest obok,
– co dzieje się w otoczeniu,
– jak ciało reaguje w różnych kontekstach,
– jak wyglądała sytuacja przed i po sesji.

To podejście pozwala odkryć, że napięcie nie jest „osobowościową wadą”, ale odpowiedzią na konkretne pola.

Co daje klientowi praca z perspektywy pola?

• większe zrozumienie zależności swoich reakcji od tego, co naokoło 
• większą jasność, skąd biorą się emocje
• konkretne możliwości zmiany (nie tylko „myśl inaczej”, ale „zmień warunki, rytm, relację”)
• głębszą świadomość własnych potrzeb

Badania, które wspierają myślenie polowe

Choć teoria pola jako taka nie jest modelem neurobiologicznym, współczesne badania potwierdzają jej fundamenty: Interpersonalna neurobiologia (Siegel, Cozolino)

• Nasze emocje i układ nerwowy są współregulowane w kontakcie z innymi, czyli w polu relacyjnym.

Jakość relacji terapeutycznej

• Badania (Lambert, Norcross, Wampold) pokazują, że relacja terapeuta–klient ma silniejszy wpływ na efekty terapii niż konkretna technika.

Psychologia środowiskowa (Ulrich, Kaplanowie)

• Otoczenie (hałas, światło, natura) istotnie wpływa na stan emocjonalny i fizjologiczny.

Teorie systemowe

• Wiele współczesnych badań systemowych i rodzinnych potwierdza, że zachowanie jednostki powstaje w kontekście relacji i dynamiki grupowej.

To wszystko rezonuje z tym, o czym Gestalt mówi od ponad 70 lat: człowiek to część pola, a nie samotna wyspa.

Podsumowanie

Teoria pola to nie technika, lecz sposób patrzenia na życie. Pokazuje, że człowiek jest częścią większej całości i że zmiana, której szukamy, często zaczyna się nie w nas samych, lecz w relacji z polem: ludźmi, miejscami, rytmem, ciałem, codziennością.

Żródła:

1. Perls, F. S., Hefferline, R., & Goodman, P. (1951). Terapia Gestalt. Pobudzenie i wzrost w osobowości człowieka (Warszawa 2022)
2. Joyce P., Sills Ch. (1999) Umiejętności Psychoterapeuty Gestalt (Kraków 2020) 
3. Lewin, K. (1936). Principles of Topological Psychology.
4. Siegel, D. J. (2012). The Developing Mind (2nd ed.).
5. Cozolino, L. (2014). The Neuroscience of Human Relationships.
6. Norcross, J. C., & Lambert, M. J. (2018). „Psychotherapy relationships that work III.” Psychotherapy.
7. Ulrich, R. S. (1984). „View through a window may influence recovery from surgery.” Science.
8. Kaplan, R., & Kaplan, S. (1989). The Experience of Nature.